Transmisja polityki monetarnej w Eurosystemie

Jednym z istotnych problemów stojących przez Europejskim Bankiem Centralnym jest asymetryczność transmisji monetarnej. Zjawisko to polega na tym, że impuls banku centralnego (na przykład zmiana wysokości stóp procentowych) daje różne efekty w różnych miejscach. Taka właściwość polityki pieniężnej jest już zauważalna w ramach jednego kraju. Jesteśmy sobie w stanie wyobrazić sytuację, w której część polskich województw rozwija się wolniej, a część szybciej - w zależności od dominujących w nich branż. Podobnież z poziomem inflacji, który różni się w poszczególnych regionach kraju. Narodowy Bank Polski nie może jednak różnicować swojej polityki ze względu na województwa, stosuje jednolitą stopę procentową dla całej Polski. Podobny problem, ale o znacznie większej skali ma Europejski Bank Centralny.

Dotychczasowa polityka monetarna Europejskiego Banku Centralnego opierała się głównie na polityce stóp procentowych. Bank centralny zmieniając nominalną stopę procentową stara się oddziaływać na nominalny globalny popyt i inflację, a w dalszej kolejności na realną produkcję.

Do kanałów transmisji monetarnej, to znaczy mechanizmów przenoszących decyzje banku centralnego do realnej gospodarki, zalicza się między innymi:

• kanał stopy procentowej - podwyższenie stóp procentowych prowadzi do wzrostu kosztu kredytów i depozytów - prowadzi to do obniżenia poziomu inwestycji i konsumpcji, a także obniżenie inflacji,
• kanał kredytowy - podniesienie stóp procentowych lub poziomu rezerw obowiązkowych prowadzi do ograniczenia dostępności kredytów, a więc obniżenia poziomu inwestycji i konsumpcji, efektem jest spadek inflacji,
• kanał majątkowy - wzrost stóp procentowych prowadzi do wzrostu kosztu kredytowania przedsiębiorstw, co odbija się na zmniejszeniu zysków; wartość przedsiębiorstwa spada, jego akcje tanieją; właściciele akcji stają się więc "biedniejsi" i ograniczają konsumpcję i inwestycje,
• kanał kursu walutowego - wzrost stóp procentowych prowadzi do wzrostu oprocentowania depozytów, inwestorzy zagraniczni chętniej inwestują spekulacyjnie w kraju nabywając walutę krajową, prowadzi to do umocnienia waluty krajowej, w związku z tym może osłabić się eksport i nasilić import.

Skuteczność działania mechanizmu zależy od wielu czynników. Można się domyślać, że kraje Eurosystemu różnią się od siebie na tyle, że jednolita polityka pieniężna oddziałuje na nie w różny sposób. W istocie, kraje Europy różnią się od siebie strukturą krajowego popytu, stopniem otwartości gospodarki, strukturą i źródłami finansowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych oraz cechami systemów bankowych.

Czynnikami, które sprzyjają skutecznej polityce pieniężnej są między innymi:

• dominacja małych przedsiębiorstw,
• wysoki udział kapitału rzeczowego w PKB,
• sztywny rynek pracy,
• struktura pośrednictwa finansowego skupiona w bankach,
• dominacja niewielkich banków,
• wysoki udział inwestycji w PKB,
• wysoki udział eksportu w PKB,
• niewielki udział własności państwowej w systemie bankowym.

Z dotychczasowych obserwacji wynika, że krajami, które najlepiej reagują na impulsy polityki Europejskiego Banku Centralnego są Niemcy, Francja, Holandia i Finlandia. Z kolei najsłabiej reagującymi krajami są Irlandia, Belgia, Hiszpania, Włochy i Grecja.

Za asymetrię transmisji monetarnej w Eurosystemie w największym stopniu odpowiadają różne praktyki krajów w zakresie ustalania płac i cen oraz odmienne struktury finansowe. Istotnie bowiem w krajach strefy euro występuje zróżnicowany poziom uzwiązkowienia pracowników, inne regulacje prawne dotyczące płacy minimalnej, różny odsetek elastycznych form zatrudnienia i wreszcie różnorodne przepisy dotyczące ochrony pracownika. Także pod względem struktury finansowej kraje europejskie różnią się - występuje zróżnicowany poziom konkurencji na rynku i dostępu do usług finansowych. Dodatkowo mieszkańcy poszczególnych regionów strefy euro mają różniące się nawyki finansowe, inna jest popularność poszczególnych instrumentów finansowych (skłonność do lokowania oszczędności na rynkach kapitałowych, skłonność do oszczędzania na lokatach bankowych).

Okazuje się więc, że wprowadzenie jednolitej polityki pieniężnej wcale nie sprawiło, że działa ona identycznie w całym Eurosystemie. Wciąż istnieją różnice, które sprawiają, że prowadzenie polityki monetarnej w eurolandzie jest trudne, a jej dostosowanie do potrzeb wszystkich krajów strefy euro jest wręcz niemożliwe.

Wykorzystano m.in. artykuł Dominiki Brózdy Jednolita polityka pieniężna Europejskiego Banku Centralnego a heterogeniczność strefy euro (2014)